ESTRATEXIAS DE INTERVENCIÓN ALUMNADO CON ALTAS CAPACIDADES

ALTAS CAPACIDADES Fonte: Protocolo ALTAS CAPACIDADES	CONCEPTO
	A national Association for Gifted Children (NAGC), as persoas con altas capacidades intelectuais son aquelas que demostran un nivel de aptitude sobresaínte (definido como unha capacidade excepcional para razoar e aprender) ou competencia (desempeño documentado ou rendemento que os sitúe no 10% superior ou por encima respecto ao grupo normativo) nun ou máis dominios, entendidos estes como áreas de coñecemento ou desempeño. Seguindo o modelo dos tres aneis de Renzulli (1978), terá esta consideración o alumnado que presente:• unha capacidade intelectual superior.• un alto nivel de creatividade persistencia nas tarefas de alta complexidade intelectual ligadas ás súas áreas de interese
	DISTINCIÓN DE TERMOS
	A PRECOCIDADE INTELECTUAL: Supón un desenvolvemento cognitivo máis rápido que o resto dos nenos e das nenas da mesma idade. Fálase de precocidade intelectual cando as habilidades ou capacidades se adquiren antes do esperado, seguindo criterios cronolóxicos. O TALENTO: Refírese a aqueles nenos e nenas que amosan unha alta capacidade para unha ou varias áreas concretas do coñecemento e/ou habilidades excepcionais, pero non en todas. Hai que diferenciar entre o talento simple (creativo, lóxico, matemático, verbal, social, deportivo) e o talento complexo (académico, artístico-figurativo) A SUPERDOTACIÓN INTELECTUAL: Implica un perfil cognitivo superior e homoxéneo, cun elevado dominio en todas as áreas de coñecemento ou habilidades. No alumnado superdotado converxen un nivel intelectual elevado, unha alta creatividade e gran persistencia en determinadas tarefas DOBRE EXCEPCIONALIDADE: As altas capacidades intelectuais, en certos casos, veñen acompañadas de características doutras necesidades específicas de apoio educativo ou ben de sobre-excitabilidades (termo acuñado polo psicólogo Dabrowski) nalgún eido do desenvolvemento: emocional, sensorial, intelectual... (por exemplo: medos irracionais, obsesións e manías desmesuradas, fobia aos ruídos, hipersensibilidade ás etiquetas da roupa ou a determinados tecidos, aversión a texturas concretas dalgúns alimentos, inquietude mental en exceso que provoca desaxustes no sono). Esta casuística coñécese como dobre excepcionalidade.
	CARACTERÍSTICAS/INDICADORES ALTAS CAPACIDADES
	Adquiren aprendizaxes temperás de xeito autónomo. •Normalmente son rápidos ou rápidas na adquisición e retención da información.•Amosan unha gran curiosidade intelectual. •Fan moitas preguntas, algunhas das cales poden chegar a ser desconcertantes para a súa idade. Gozan resolvendo problemas e coa actividade intelectual. •Ven as relacións causa-efecto. Teñen habilidade para conectar e establecer relacións entre datos aparentemente dispares. •Teñen habilidade para manexar abstraccións •Presentan un razoamento particular, interpretando a realidade e a información dunha maneira diferente ao habitual. •Teñen necesidade de xustiza, de verdade e de equidade (sentido ético) •Posúen riqueza de vocabulario e facilidade verbal Expresan pensamento crítico cos e coas demais e consigo mesmos ou mesmas •Amosan gran capacidade de observación •Móstranse abertos ou abertas a novas experiencias •Posúen alta creatividade e inventiva •Gústanlles as formas novas de facer as cousas •Teñen facilidade para concentrarse e estar atentas ou atentos, de forma ampla e sostida, nos temas do seu interese •Móstranse persistentes nas tarefas que lles resultan atractivas. •Presentan unha gran actividade mental. •Manifestan desagrado polas tarefas rutineiras e/ou repetitivas. Son moi sensibles e poden presentar reaccións emocionais intensas. •Son independentes, prefiren o traballo individualizado. •Teñen intereses diversos, moitas veces non coincidentes cos do seu grupo de idade. •Mostran gran sentido do humor, que adoita ser peculiar. •Preocúpanse por temas transcendentais, como a morte, a liberdade, a xustiza, a moral, etc •Son perfeccionistas. •Presentan desaxustes entre o nivel de desenvolvemento cognitivo e a madurez socio-emocional •Teñen preferencia por estar con persoas adultas ou nenos e nenas maiores •Cústalles aceptar decisións cando non as entenden ou non lle atopan explicación razoada.
	CONTEXTOS E ÁMBITOS  A AVALIAR
	-Referentes ao ámbito persoal do alumno ou da alumna -Referentes ao contexto escolar -Referentes ao contexto familiar AMBITOS:  Intelectual e aptitudinal. Pensamento diverxente e creatividade. Personalidade e axuste socio-emocional
	NECESIDADES EDUCATIVAS ALTAS CAPACIDADES
	Axuste emocional, enriquecemento curricular, currículo atractivo, actividades creativas, oportunidade de aprender máis, situación de experimentación, conductas normotípicas
	INTERVENCIÓN NO CENTRO
	a.Recoller no Plan Xeral de Atención á Diversidade as medidas de atención á diversidade para o alumnado con altas capacidades intelectuais escolarizado no centro educativo, incorporando e desenvolvendo estas nas distintas programacións. b.Ter en conta a consideración a atención educativa ao alumnado con altas capacidades intelectuais á hora de organizar a distribución do profesorado. c.Sensibilizar ao profesorado respecto ás medidas de atención á diversidade para o alumnado con altas capacidades intelectuais, establecidas na concreción anual do Plan Xeral de Atención á Diversidade. d.Promover valores de solidariedade, respecto, tolerancia, colaboración, etc; evitando, de ser o caso, comparacións indebidas referidas ás capacidades do alumnado. Cada alumno e cada alumna debe aprender a respectar e valorar as demais persoas, do mesmo xeito ca estas deben respectalo ou respectala. e.Detectar as necesidades de formación do profesorado relacionadas coa atención ao alumnado con altas capacidades intelectuais, desenvolver accións formativas que dean resposta a estas necesidades a través das diferentes modalidades de formación que se ofrecen, para os centros, desde a Rede de Formación do Profesorado da Consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional. f.Contemplar, na Programación Xeral Anual, a coordinación entre os e as profesionais que interveñen co alumnado con altas capacidades intelectuais, favorecendo e promovendo espazos e tempos para realizar planificacións conxuntas coa finalidade de que a intervención educativa se realice co maior grado de coherencia, de coordinación e de colaboración posibles. g.Impulsar metodoloxías cooperativas que promovan a construción social da aprendizaxe, a participación activa do alumnado, a interacción e a axuda entre iguais. h.Potenciar o emprego de modelos e metodoloxías que respondan aos principios do Deseño Universal de Aprendizaxe e a ensinanza multinivel. i.Facilitar o desenvolvemento das potencialidades da alumna ou do alumno, evitando un excesivo nivel de esixencia e un desaxuste nas expectativas. j.Garantir a coordinación entre a familia, o profesorado, os servizos de orientación e, a través da familia, profesionais e/ou entidades que estean a participar ou colaborar no proceso educativo do alumno ou da alumna. k.Informar sobre a reserva de postos escolares para o alumnado con necesidade específica de apoio educativo, sexa en 4º de educación infantil, sexa en 1º de educación primaria, sexa en 1º de educación secundaria obrigatoria.
	INTERVENCIÓN NA AULA
	a.Potencie o diálogo e a comunicación, dedicando tempo na aula á reflexión oral -grupal e individual-, a facer preguntas, a formular hipóteses, etc, nun ambiente de respecto e colaboración, considerando o erro como parte esencial da aprendizaxe e xerando confianza para expoñer os pensamentos e opinións, dada a diverxencia no pensamento do alumnado con altas capacidades intelectuais. b.Respecte a diversidade de todo o alumnado, sendo coidadosos e coidadosas coas expresións usadas nas súas interaccións. En especial, que acepte o feito diferencial do alumnado con altas capacidades intelectuais como elemento enriquecedor do grupo. c.Fomente un bo clima de aula, consensuando normas e pautas de comportamento, empregando estratexias de cohesión de grupo e de resolución pacífica de conflitos. d.Interveña ante os posibles prexuízos e/ou estereotipos que poidan xurdir na aula, evitando comparacións entre iguais e tendo en conta que cada alumno e cada alumna é singular. e.Promova habilidades de intelixencia emocional para afrontar situacións que esixan a identificación, expresión e xestión das emocións, así como aqueloutras que requiran empatía, comunicación e comprensión das emocións das demais persoas. f.Potencie o seu rol como mediador, favorecendo que o alumnado sexa protagonista da súa propia aprendizaxe. g.Compaxine actividades propostas polo equipo docente con outras de libre elección do alumnado, apoiando a adquisición de estratexias de procura de información e de formulación de preguntas. h.Posibilite o acceso do alumnado a múltiples materiais e fontes de información para que afonden, de xeito autónomo, nos temas do seu interese, e que lle ensine a planificar o seu traballo. i.Impulse proxectos que potencien a creatividade e induza situacións de aprendizaxe nas que o alumnado poida enfrontarse a problemas aplicando orixinalidade, fluidez e flexibilidade, e logrando múltiples solucións. j.Reforce a creatividade, o pensamento diverxente e a iniciativa emprendedora, valorando positivamente o seu esforzo e recoñecéndoo expresamente. k.Facilite experiencias que favorezan a abordaxe de retos intelectuais complexos. l.Promova a motivación intrínseca con aprendizaxes prácticas, útiles, funcionais e con impacto real no seu contorno. m.Ofreza posibilidades de éxito ao alumnado en base ao desenvolvemento das súas potencialidades.
	METODOLOXÍA SEM
	O enriquecemento curricular enténdese, na actualidade, como unha das mellores formas para dar resposta ás necesidades presentadas por todo o alumnado dentro dun marco inclusivo de diferenciación curricular. O enriquecemento, en xeral, busca infundir experiencias e actividades adaptadas ao nivel curricular, intereses, estilos e ritmos de aprendizaxe do alumnado que profundicen no establecido no currículo ordinario, facéndoo, deste xeito, máis atractivo e interesante para o alumnado. Un dos modelos educativos de enriquecemento curricular que mellores resultados académicos logra obter nas últimas décadas é o Modelo de Enriquecemento Escolar para todo o alumnado ( Schoolwide Enrichment Model), de aquí en diante modelo SEM de Joseph Renzulli e Sally Reis (Renzulli, 1977; Renzulli & Reis, 1985, 1997). Trátase dun plan organizativo de enriquecemento e intervención educativa pensado, nun primeiro momento, para estudantes cun rendemento superior ou avanzado pero que, hoxe en día, é de aplicación a todo o alumnado, unha vez comprobadas as vantaxes e beneficios que reporta e oferta desde a investigación e a propia praxe educativa.
	OUTRAS METODOLOXÍAS
	STEAM, STEM, ABP, A. BASADO EN RESOLUCIÓN DE RETOS, PROBLEMAS,…
	PRINCIPIOS e CARACTERÍSTICAS METODOLOXÍA SEM
	Principios: Os centros escolares deberían ser lugares para que se desenvolva o talento. •É preciso promover niveis de excelencia e calidade que contribúan ás novas ideas, produtos e formas de arte. •Toda a comunidade educativa xoga un papel importante na mellora da sociedade. •As persoas educadoras deben proporcionar aos estudantes oportunidades, recursos e motivación para aspirar aos máis elevados niveis de desenvolvemento do talento. Características: É un plan suficientemente flexible, que permite a cada centro educativo desenvolver o seu propio programa baseado na poboación específica, nos recursos locais e nas dinámicas de liderado do centro e as súas fortalezas. •Pode ser aplicado a todas as áreas e materias contribuindo ao desenvolvemento das competencias clave. •Promove unha aprendizaxe de alta calidade, desafiante e atractiva en todos os centros, independentemente da súa natureza, nivel e poboación. •Non está destinado a substituír ou minimizar os servizos que xa existen para conseguir maiores logros do alumnado. É fundamental que o profesorado se forme nun coñecemento profundo sobre o enriquecemento e “infunda” prácticas específicas para que a aprendizaxe sexa de alta calidade dentro do programa do centro. •Permite avaliar fortalezas, proporcionar oportunidades de enriquecemento, favorecer unha aproximación curricular flexible e aproveitar os recursos e servizos existentes. •Persegue mellorar o desempeño de todo o alumnado en todas as áreas e materias do currículo e mesturar actividades do currículo ordinario con actividades de aprendizaxe enriquecidas. •Promove o desenvolvemento das competencias profesionais docentes dos centros escolares, unha profesionalización continua, reflexiva e orientada ao crecemento profesional. Neste sentido perséguese a formación de profesionais que orienten o axeitado desenvolvemento do currículo, a planificación e a utilización de recursos. •Favorece a creación de comunidades de aprendizaxe que sigan o código ético e de respecto á diversidade cultural, intelectual e de xénero, que se rexan por principios democráticos e de preservación dos recursos do planeta. •Busca a cultura colaborativa entre os centros, o que deriva en maior facilidade á hora de tomar decisións e de crear oportunidades.
	MEDIDAS ORDINARIAS
	Adecuación da estrutura organizativa do centro (horarios, agrupamentos, espazos) e da organización e xestión da aula ás características do alumnado.  b.Adecuación das programacións didácticas ao contorno e ao alumnado. c.Metodoloxías baseadas no traballo colaborativo en grupos heteroxéneos, titoría entre iguais, aprendizaxe por proxectos e outras que promovan a inclusión. d.Desdobramentos de grupos. e.Reforzo educativo e apoio do profesorado con dispoñibilidade horaria .f.Programas de enriquecemento curricular. g.Programas de habilidades sociais.
	MEDIDAS EXTRAORDINARIAS
	AC Flexibilización da duración do período de escolarización
	AVALIACIÓN DAS CCCC
	Comunicación lingüística (CCL). O alumnado con alta capacidade intelectual adoita ter un amplo vocabulario, unha grande capacidade de argumentación e gusta de lecturas cun nivel de comprensión elevado. Igualmente, teñen gran imaxinación e fantasía. b.Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT). O alumnado con alta capacidade intelectual goza resolvendo problemas que lle supoña un desafío e acostuma a percibir rápido as relacións entre feitos; é observador, orixinal e con predisposición a xerar diferentes estruturas de pensamento; formula principios e xeneralizacións con facilidade; aplica coñecementos dunha área ou materia a outra con moita facilidade; gústalle inventar; etc. c.Competencia dixital (CD). O alumnado con alta capacidade intelectual adoita ter unha gran competencia nas tecnoloxías da información e da comunicación (TIC), xa que, en moitos casos, usa as redes tecnolóxicas como fonte de información para aprender temas que son do seu agrado. d.Aprender a aprender (CAA). O alumnado con alta capacidade intelectual adquire con facilidade conceptos novos e tenta dar sentido ás cousas, ademais posúe unha gran curiosidade intelectual que debe ser satisfeita. e.Competencias sociais e cívicas (CSC). O alumnado con alta capacidade intelectual está moi preocupado polas desigualdades e as inxustizas, é crítico co mundo e o contorno na que vive, gústalle explicar os seus coñecementos a compañeiros e compañeiras, adoita preguntar e cuestionar as verdades asentadas, é moi crítico e conta cun sentido do humor peculiar, que pode non ser comprendido. f.Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE). O alumnado con alta capacidade intelectual goza facendo as cousas de xeito innovador e teñe iniciativa por aprender todo o que lle atrae. g.Conciencia e expresións culturais (CCEC). O alumnado con alta capacidade intelectual ten respecto polo patrimonio material e inmaterial e goza con todas aquelas temáticas da súa preferencia.
	INTERVENCIÓN FAMILIAS
	Observe o desenvolvemento do seu fillo ou da súa filla, as súas manifestacións (FÍXARSE NAS CARACTERÍSTICAS-INDICADORES) e, cando proceda, as rexistre. b.Informe ao profesorado titor das manifestacións e/ou dos comportamentos do seu fillo ou da súa filla cando encaixan nos indicadores de altas capacidades intelectuais. c.Colabore no proceso de avaliación psicopedagóxica. d.Manteña unha relación fluída co centro educativo, especialmente co profesorado titor e coa xefatura do departamento de orientación, ofrecendo a súa axuda e colaboración e trasladando a información relativa a calquera situación que poida estar afectando ao seu desenvolvemento integral. e.Sexa informada polo equipo docente respecto dos estándares de aprendizaxe; criterios de avaliación, cualificación, promoción e titulación, de ser o caso, e das distintas medidas destinadas ao alumnado con necesidade específica de apoio educativo. Na información sobre esas medidas poderá colaborar a xefatura do departamento de orientación. f.Colabore no desenvolvemento académico, social e emocional do seu fillo ou da súa filla, procurando que teña unha boa imaxe del mesmo e dela mesma, coidando as mensaxes que, directa ou indirectamente, se lle transmiten e facilitándolle experiencias gratificantes na procura de coidar a súa autoestima. g.Promova o desenvolvemento das potencialidades do seu fillo ou da súa filla, evitando un excesivo nivel de esixencia e un desaxuste nas expectativas. h.Responda aos intereses do seu fillo ou da súa filla e ao seu afán de coñecemento, favorecendo un ambiente variado en estímulos, consonte coas súas potencialidades e cos intereses que amosa. i.Evite todo tipo de comparacións. Cada nena e cada neno é singular. j.Fomente a autonomía do fillo ou da filla, con orientacións claras sobre o xeito de atopar respostas e solucións aos seus problemas sen temor ao fracaso. k.Considere a formación como unha vía para entender e atender mellor ao seu fillo ou a súa filla: coñecer cales son as súas necesidades intelectuais, emocionais e sociais; a importancia da colaboración coordinada co centro educativo; os recursos existentes; etc, formación que pode realizarse a través da oferta da administración, das entidades, das asociacións, etc. l.Promova valores de solidariedade, respecto, tolerancia, colaboración, etc; evitando, de ser o caso, comparacións indebidas referidas ás capacidades do seu fillo ou da súa filla. Cada neno e cada nena debe aprender a respectar e valorar as demais persoas, do mesmo xeito ca estas deben respectalo ou respectala. m.Favoreza o desenvolvemento integral da súa filla ou do seu fillo, non centrándose unicamente na parte cognitiva, tamén no ámbito socio-emocional, e facilitándolle ferramentas e estratexias para xestionar a súa tolerancia á frustración e os seus estados emocionais. n.Valore o esforzo e a constancia, recoñecendo o traballo ben feito aínda que non perfecto, ensinándolle a aceptar os seus erros e aprender destes. É importante fomentar hábitos de traballo e a implicación nas tarefas. o.Colabore co profesorado e co resto da comunidade educativa no proceso de inclusión, especialmente nos procesos de cambio social cara ás altas capacidades intelectuais, axudando a desterrar os mitos que están fortemente arraigados.