martes, 21 de febrero de 2017

MUTISMO SELECTIVO OU ELECTIVO



MUTISMO SELECTIVO
CARACTERÍSTICAS XERAIS

Algúns/as nenos/as non se resisten a ir á escola, como os que sofren fobia escolar, pero aínda que asisten a ela non se comunican verbalmente cos outros/as compañeiros/as. O/a neno/a que ten ese problema fala en casa, pero non o fai cos seus compañeiros/as nin cos/as adultos/as da escola. Algúns/as néganse a falar durante moitos anos, a pesar do cal parece que aprenden.
Os/as mestres/as informan que non responden verbalmente ou o fan cun movemento de cabeza ou sinalando co dedo.
Aínda que non se sabe porqué os/as nenos/as manifestan tal conduta, é imaxinable que en principio o silencio utilízase xa sexa como mecanismo de defensa ou de trato. Eses/as nenos/as ven a escola como algo aversivo e temible. Ao non comunicarse, diminúe en certo grao a angustia na situación escolar. Con todo, aínda que a ansiedade tende a diminuír despois dalgúns meses no colexio, a conduta persiste. É posible que isto suceda porque mestres/as e alumnos/as adoitan reforzar o silencio prestándolle atención ao/a neno/a. O silencio incita a moitas persoas para ver se poden inducir ao/a neno/á falar, co cal lle prestan máis atención aínda. O reforzo tamén pode estar na evasión de responsabilidades escolares.
O mutismo selectivo atopámolo cando o/a rapaz/a demostra a súa capacidade lingüística nalgunhas circunstancias, pero deixa de falar noutras. O trastorno adoita manifestarse na primeira infancia. O típico é que o neno ou nena fale na casa e cos amigos íntimos, pero que deixe de falar e permaneza mudo na escola e diante de descoñecidos. A diagnose presupón un nivel de comprensión da linguaxe normal ou case normal, capacidade de expresión da linguaxe suficiente para a comunicación social e constatación de que pode falar e fala normalmente nalgunhas situacións concretas. Os comportamentos característicos asociados ao mutismo selectivo son a timidez excesiva, o illamento e retraemento sociais, o oposicionismo e a deterioración da actividade escolar e social.

É difícil dar orientacións válidas para todos os casos, especialmente en casuísticas tan complexas como a presente. Por iso, recomendamos que se tomen con prudencia as recomendacións que seguen posto que quizá non sexan do todo aplicables a todos os/as nenos/as. Hai que entender que o mutismo selectivo ou electivo pode obedecer a multitude de causas, coincidentes na súa maioría no seu aspecto afectivo-emocional, e que é un problema da vida relacional e íntima do/a neno/a. Este Mutismo xera trastornos de ansiedade.
Orientacións xerais (serán ampliadas e adecuadas para cada caso en particular)
-Non presionar ao/a neno/a de unha forma directa a que fale. É preferible provocar situacións como máximo realizar intentos esporádicos ( dous ou tres cada día ) de incitación, de forma tranquila e indiferente solicitando emisións moi breves ( p.e.: se ou non ).
-Se o/a alumno/a non se comunica de ningunha maneira é útil deixarlle utilizar a linguaxe gestual. Posteriormente haberase de traballar para que o suprima.
-Se o/o alumno/para utiliza xa a linguaxe gestual, facerse o/a desentendido/a e comunicarlle que é imposible saber o que quere.

-Non esaxerar os contactos afectivos, facelo de forma natural, xa que algúns/as destes/as nenos/as poden temer o contacto físico ou afectivo ou sentirse mal ao quedar como centro da atención, ao ser eloxiado/a ou acariñado/a de forma espectacular diante dos seus compañeiros/as.
-Ter en conta as necesidades afectivas destes/as nenos/as.
-Premiar calquera intento de comunicación, por mínimo que este sexa, desde un rumoreo a unha mirada.
-Non falar polo/a neno/a, nin deixar que ningún/a compañeiro/a fágao por el/ela.
-Tratar ao/a alumno/a normalmente responsabilizandolo/a de as súas accións como a calquera outro/a. É dicir, non superprotegerlo/a. Non prestarlle máis atención que a calquera alumno/a de a clase.
-Non permitir burlas ou desprezos por parte dos seus compañeiros/as.
-Procurar que o ambiente escolar sexa especialmente agradable.
-Non facer comentarios que aludan ao tema en presenza do/a neno/a.
Pautas e orientacións para a  escola-aula
Partindo do concepto de mutismo como un medo esaxerado a falar, enténdese que unha das maneiras de superalo consiste en afrontar as situacións  socio comunicativas que o provocan.  Dado que na escola prodúcense gran cantidade de situacións deste tipo, será un das contornas prioritarias nos que se debe centrar a intervención.
A tarefa fundamental do profesorado e especialmente do/a titor/a de o/o neno/para será, por unha banda, a de establecer unha vinculación afectiva positiva co/a neno/a que lle achegue a seguridade suficiente para enfrontarse ás situacións, e por outra banda, a de deseñar e planificar actividades de clase que requiran dunha comunicación verbal. Estas actividades deberán estar graduadas en función do fala que se requira na situación comunicativa, para iso teremos que manexar aspectos tales como  a lonxitude da frase, o ton de emisión, o número de persoas presentes, a elaboración do contido.
 A) Pautas para mellorar as condicións persoais e sociais
-Posibilitar na dinámicas da aula a planificación e o deseño de actividades en grupo (xogo social e traballo cooperativo, etc).
-Evitar a sobreprotección, non facendo as tarefas que o/o neno/para pode facer.
-Asignar pequenas tarefas de responsabilidade dentro da aula e do centro educativo axustadas á idade (facer recados, repartir/recoller material, borrar o taboleiro)
-Aumentar o control  do adulto na interacción escolar co fin de evitar o illamento do/a alumno/a e  a existencia de tempos nos que a actividade depende da súa propia iniciativa.
-Incrementar dentro da programación de aula as actividades que impliquen contacto físico entre os/as nenos/as (facerse cóxegas, dar masaxes con plumas, con pompóns,…)
-Crear un clima de seguridade, aceptación e confianza na aula favorable á comunicación verbal.
-Introducir actividades de relaxación de forma habitual tanto co/a alumno/a como con todo o grupo.
-Programar tempos de coordinación de todo o profesorado que intervén na atención educativa do grupo ao que pertence o/a alumno/a.
-Manter estreita relación coa familia para o transvasamento de información e o axuste das pautas e estratexias a implantar no ámbito familiar.

 B) Pautas específicas para a estimulación do fala
-Buscar e compartir momentos de comunicación co/a alumno/a para o desenvolvemento  dunha vinculación afectiva e comunicativa.
-Realizar xogos nos que o/o profesor/para participe co/a alumno/a (xogos de movemento, de mímica, verbais, de quendas).
-Planificar e deseñar actividades e xogos de preparación ao fala que non esixan interacción verbal, pero si comunicación corporal e produción de sons. 
-Xogos de movemento corporal (imitación de xestos, adiviñar obxectos ou accións mediante mímica, dirixir a un/a compañeiro/a con os ollos vendados).
-Xogos de produción de sons corporais (palmadas, soplidos, golpes con pés).
-Xogos con sons inarticulados e articulados (encadenamiento de sons, gradación de son, asociación de sons a movementos,..)
-Ter en conta ao planificar as actividades de xogo o número de nenos/as participantes, empezando con grupos moi reducidos (parellas e tríos) e ampliando progresivamente o número.
-Ofrecer axudas ao/a alumno/a en os inicios da actividade a través dun/a compañeiro/a ou do/a propio/a profesor/a, para a incorporación á mesma co fin de evitar a tendencia ao illamento e á non participación.
-Realizar actividades e xogos de fala enmascarada, nas que ao/a neno/a véselle a cara mentres fala (monicreques, marionetas, falar por teléfono dentro dunha casiña, máscaras, xogos de falar ao oído).
-Planificar as actividades nas que se require ao/a alumno/a unha emisión fonética ou verbal, tendo en conta tres eixos fundamentais, que deberán graduarse sempre de menos a máis: